Rok 2020 był pełen niespodziewanych wydarzeń oraz wyzwań, które wymagały od nas zmiany dotychczasowych nawyków oraz były testem na naszą odporność psychiczną (ang. mental resilience). Obecnie jeszcze nie znamy skali trudności psychicznych jakie przyniesie przedłużająca się izolacja, restrykcje oraz lęk o zdrowie własne i bliskich. W odpowiedzi na potrzeby rynku pojawiły się programy szkoleniowe mające na celu wzmocnić naszą psychiczną rezyliencję. Przyjrzyjmy się więc temu zagadnieniu bliżej.
O odporności psychicznej słów kilka
W literaturze możemy znaleźć wiele definicji odporności psychicznej. Jest to umiejętność pokonywania wyzwań, zarządzania sobą w stresie, dostosowywania się do możliwości jakie oferuje nam dana sytuacja oraz wykorzystywanie naszego potencjału. Nasza rezyliencja to zdolność do wybijania się w obliczu wyzwań – wykorzystywaniu ich jako możliwości zamiast postrzegania jako kamienia u szyi. W trakcie pandemii mogliśmy obserwować jak jedni przedsiębiorcy zmieniają swój biznes i wykorzystują obecne warunki do jego rozwijania, podczas gdy inni swoją działalność zawieszali.
Dobrą wiadomością jest to, że odporność psychiczna kształtuje się w trakcie naszego życia. Jest wypadkową osobowości i warunków środowiska. To umiejętność, której możemy się uczyć i kształtować. Badania pokazują, że 1/3 dzieci wychowująca się w środowiskach patologicznych (bieda, alkoholizm, przemoc) w dorosłości wiedzie satysfakcjonujące życie. Zainteresowało to badaczy i przyglądając się tematowi głębiej, wyodrębnili czynniki wpływające na naszą siłę psychiczną. Pierwszym z nich są znaczące relacje, dające bliskość, wsparcie i zaufanie. Nie musi być to relacja, którą zapewnia rodzic. Może być to inna osoba z otoczenia.
Grupa TRACOM wyodrębniła model odpornego sposobu myślenia (resilient mindset), który składa się z 3 czynników:
- budowania relacji
- reakcji na wyzwania
- interpretacja świata i filtrowanie infromacji.
Budowanie relacji sprzyjające odpornemu myśleniu bazuje na otwartej i odważnej komunikacji:
- mówieniu wprost o problemie,
- proponowaniu swoich rozwiązań i dzieleniu się pomysłami,
- zadawaniu pytań także tych, których inni boją się zadać.
Ważna jest również nasza sieć kontaktów – osób, na których można polegać w trudnych sytuacjach. Takich, które będą dla nas wsparciem.
Drugim czynnikiem jest nasz sposób w jaki reagujemy na wyzwania. Został on również zauważony podczas obserwacji dzieci. Te, które brały odpowiedzialność za działanie (nawet jeśli była ona ponad ich wiek) rozwijały swoje poczucie sprawstwa. Wiedziały, że swoimi działaniami mogą wpływać na sytuację. Wierzyły w swoje możliwości poradzenia sobie z trudnościami. Doktor Sean Rochardson, wskazuje jako drogę do wzrostu zaakceptowanie porażki jako jednej z możliwości. W reakcji na wyzwanie istotne jest zarządzenie swoimi emocjami. Zauważ jakie emocje pojawiają się w Tobie w trudnych sytuacjach. Uznaj je. Zaakceptuj, że się pojawiły. Nie pozwól przejąć im kontroli nad Twoim zachowaniem. Badania pokazują, że impulsywne dzieci, które przejawiają duży poziom frustracji i nie potrafią jej kontrolować, w obliczu przeciwności poddają się.
Trzecim wymiarem wymienionym prze grupę TRACOM jest sposób interpretowania świata i filtrowania informacji.
Zastanów się przez chwilę na czym się w swoim życiu skupiasz? Na tym, co robisz dobrze? Na tych aspektach sytuacji, na które masz wpływ? Czy może wręcz przeciwnie: na tym, co nie wyszło? A swój czas poświęcasz czas na narzekanie i rozpamiętywanie minionych błędów?
Pedagog Micheal Fingerle podkreśla zdrową samoocenę jako czynnik wpływający na naszą odporność psychiczną. Świadomość zarówno swoich mocnych stron i umiejętności, jak i własnych barier, pomaga w podejmowaniu realistycznych działań. Największy dystans, jaki przebiegłam w swoim życiu to 7 km (wiem, nie jest to rekord, o którym będą pisały gazety). Przez następnych kilka dni boleśnie odczuwałam wchodzenie po schodach. Gdybym nierealnie oceniła moje możliwości i kondycję, zapisałabym się za miesiąc na półmaraton. Moje szanse na przebiegnięcie tego dystansu są bliskie zeru. A że zrobię w to zdrowy i bezpieczny dla mnie sposób – nierealne. Nierealistyczna pewność siebie może prowadzić do powtarzających się porażek a w konsekwencji do wyuczonej bezradności. Charakteryzują ją:
- brak poczucia wpływu na sytuacje i otaczające nas realia
- brak wiary w możliwość poprawy, a co za tym idzie
- zaprzestanie podejmowania działań by zmienić niechcianą sytuację.
Wyuczona bezradność nie jest zjawiskiem dotyczącym jedynie ludzi. Pojawia się także u zwierząt, nawet tych malutkich. Jeden z eksperymentów nad wyuczoną bezradnością został przeprowadzony w latach ’60 przez Martina Seligman’a i i Stevena Maier’a. W 2013 roku został powtórzony z wykorzystaniem much jako obiektów badawczych. Eksperymenty pokazały, że w sytuacji gdy podejmowane działania nie przynoszą rezultatów zwierzęta z czasem przestają próbować, nawet jeśli warunki wokół zmieniają się na ich korzyść.
Jako podsumowanie teoretycznej części o odporność psychicznej przytoczę model Edith Grotberg, który został rozwinięty przez Brigid Daniel. Podstawy odporności psychicznej stanowią:
- zewnętrzne czynniki, które budują nasze poczucie bezpieczeństwa i więzi (ludzie, którym ufam i mogę na nich polegać; ci, których kocham)
- indywidualna siła wewnętrzna jak poczucie własnej wartości (jestem osobą wartościową; taką, którą można kochać)
- oraz nabywane umiejętności jak samoskuteczność (jestem w stanie znaleźć rozwiązanie trudności i problemów, które się pojawiają).
A czym dla Ciebie jest odporność psychiczna?
Następnym razem skupimy się na części praktycznej: co możesz zrobić, aby wzmocnić swoją odporność psychiczną.
Źródła:
•książka: Tajemnica odporności psychicznej ( Resilience. The secret of mental toughness), Christina Berndt, Wydawnictwo UJ 2015
•Dr. Sean Richardson – Mental Toughness: Think Differently about your World
•Webcast: Understanding and Achieving Resilience to Face Turbulent Times sponsored by TRACOM Group, facilitated on 8th October 2020
0 komentarzy